“Justice ou liberté?” De impact van de Eerste Wereldoorlog op het Belgische privaatrecht

In de nasleep van de herdenkingen rond de Eerste Wereldoorlog, hield de rechtshistoriografie zich enigszins afzijdig en, in tegenstelling tot het onderzoek in de ons omringende landen, bleven de gevolgen van de oorlog van 1914-1918 op het Belgische privaatrecht onderbelicht. Nochtans rapporteerden juristen toen al over de onmiskenbare impact van de oorlog en de bezetting op verschillende rechtstakken zoals het overeenkomstenrecht of het personen- en familierecht. Deze bijdrage biedt op basis van wetgevende en parlementaire documenten en doctrinale werken een overzicht van de veranderingen die het nationale privaatrecht zowel tijdens als na de bezettingsjaren doormaakte. Aldus worden de verschillende lacunes binnen de rechtshistoriografie blootgelegd. Aanvankelijk tijdelijke maatregelen kregen doorheen de oorlogsjaren een permanent karakter, terwijl andere maatregelen een “loodgieterspolitiek” verraden om de kwalijke gevolgen van de oorlog te milderen. Uiteindelijk beëindigde de Eerste Wereldoorlog de 19de-eeuwse nachtwakersstaat. Het idee dat in de juridische relaties tussen burgers geen staatsinterventie wenselijk was, bleek in 1918 volledig achterhaald. Solidariteit en “rechtvaardigheid” werden voortaan de norm.Belgian legal historians kept somewhat aloof from the commemorative events around World War One, contrary to the neighbouring countries where the consequences of the Great War on civil law have been exposed. However, Belgian lawyers at that time reported the unmistakable impact of the war and the occupation on different legal branches such as contract law or private and family law. On the basis of legislative and parliamentary documents and legal doctrine, this contribution offers an overview of the alterations in national civil law, both during and after the occupation. It intends to uncover the lacunae in legal historiography and indicates where further research is possible. At the start of world confliction, Belgian legislator introduced temporary measures which became permanent during the war and created tensions with the German decrees (Verordnungen). Eventually, World War One ended the 19th century non-intervention idea of the national governemt. From 1918, active state intervention sounded louder than before, introducing solidarity and ‘justice’ as norms to be pursued